İkibuynuzlu uşaqlıq

İkibuynuzlu uşaqlıq – uşaqlığın anatomik quruluşunun anadangəlmə anomaliyası olub, vahid boşluğun aşağı şöbələrdə birləşən iki buynuza bölünməsi ilə xarakterizə edilir. İkibuynuzlu uşaqlıq dismenoreya, anomal uşaqlıq qanaxmaları, hamiləliyin pozulması və ya sonsuzluqla təzahür edir. Diaqnoz USM, histerosonoqrafiya, histeroskopiya, laparoskopiyanın nəticələrinə əsasən qoyulur. Zərurət yarandıqda uşaqlıq boşluğu endoskopik yolla – Ştrassman əməliyyatı ilə bərpa edilir. İkibuynuzlu uşaqlıq zamanı hamiləlik və doğuş mümkündür, lakin bu hallar riskli hesab olunur.

• İkibuynuzlu uşaqlığın yaranma səbəbləri
• İkibuynuzlu uşaqlığın anatomik formaları
• İkibuynuzlu uşaqlığın əlamətləri
• İkibuynuzlu uşaqlığın diaqnostikası
• İkibuynuzlu uşaqlığın müalicəsi
• İkibuynuzlu uşaqlığın proqnozu

İkibuynuzlu uşaqlıq barədə ümumi məlumat

Uşaqlığın anomaliyaları arasında ikibuynuzluluq ən çox rast gəlinən formalardan sayılır, lakin ümumilikdə qadınların ancaq 0,1-0,5%-də rast gəlinir. İkibuynuzlu uşaqlığın formalaşması bətndaxili inkişaf pozğunluqları ilə bağlıdır. Patologiya embriogenezin 10-14-cü həftəsində müller axacaqlarının tam birləşməyərək, uşaqlıq boşluğunu 2 hissəyə ayırması nəticəsində inkişaf edir.

Əksər hallarda ikibuynuzlu uşaqlıq zamanı bir uşaqlıq boynu və bir uşaqlıq yolu müşahidə olunur, lakin uşaqlıq boynunun ikiləşməsi və natamam uşaqlıq yolu arakəsməsinin olması da mümkündür. İkibuynuzlu uşaqlıqda buynuzun biri rudimentar ola bilər. Döl yumurtasının rudimentar buynuza implantasiyası hallarında hamiləlik buynuzun partlaması və qarındaxili qanaxmalarla nəticələnir.  Digər hallarda hər iki buynuz tam inkişaf edir və onların hər birində tam uşaqlıq sikli, doğuşla sonlanan hamiləlik baş verə bilir.

İkibuynuzlu uşaqlığın yaranma səbəbləri

Döldə ikibuynuzlu uşaqlığın formalaşması hamiləliyin ilk aylarında – uşağın orqanlarının təməli qoyulduğu və inkişaf etdiyi dövrdə müxtəlif zədələyici amillərin təsiri nəticəsində baş verir. Belə teratogen amillərə müxtəlif növ intoksikasiyalar (spirtli içkilər, nikotin, narkotiklər, dərman vasitələri, kimyəvi agentlər), avitaminoz, hamiləlik zamanı psixi travmalar, endokrin xəstəlikləri (şəkərli diabet, tireotoksikoz) və ya ananın ürək qüsurları aiddir.

İnfeksion agentlər-qızılca, məxmərək, qrip, toksoplazmoz, sifilis və digər xəstəliklərin törədiciləri dölə zədələyici təsir göstərir. Həmçinin dölün xroniki hipoksiyası, hamiləliyin toksikozla müşayiət olunması orqanogenez prosesinə neqativ təsir göstərir. İkibuynuzlu uşaqlığa digər anomaliyalarla, xüsusən sidik çıxarıcı sistemin qüsurları ilə müşrətək şəkildə rast gəlinir.

İkibuynuzlu uşaqlığın anatomik formaları

İkibuynuzlu uşaqlıq boşluğun iki hissəyə bölünməsi və onların aşağı hissələrdə müxtəlif səviyyələrdə birləşməsi ilə xarakterizə olunur. Uşaqlıq boşluğunun bölünməsinin ölçülərindən asılı olaraq ikibuynuzlu uşaqlıq tam, natamam və yəhərəbənzər formalara ayrılır.

İkibuynuzlu uşaqlığın tam formasında boşluğun bölünməsi və buynuzların müxtəlif istiqamətlərə ayrılması uşaqlıq-oma bağları səviyyəsində başlanır; bu zaman iki buynuz arasındakı bucaq müxtəlif olur. Uşaqlıq boşluğunun tam bölünməsi bir-birinə çox yaxın yerləşən iki təkbuynuzlu uşaqlığı xatırladan ayri-ayri hissələrin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu halda hamiləlik hər bir hissədə normal inkişaf edə bilir.

İkibuynuzlu uşaqlığın natamam forması boşluğun yuxarı 1/3 hissəsində bölünməsi və iki buynuz arasında dərin olmayan oyuqla xarakterizə olunur. Bu zaman adətən hər iki buynuzun forma və ölçüləri eyni olur. Yəhərəbənzər ikibuynuzlu uşaqlıq zamanı onun dibində formaca yəhəri xatırladan kiçik dərinləşmə olur. Yəhərəbənzər uşaqlıq zamanı mayalanma istisna edilmir, lakin patologiya digər qüsurlarla müşayiət olunduqda spontan (özbaşına) düşük baş verə bilər. İkibuynuzlu yəhərəbənzər uşaqlığın dar çanaqla birgə rast gəlinməsi bir sira hallarda dölün anomal vəziyyətinə səbəb olur, bu da doğuşun təbii yolla aparılmasını mümkünsüz edir.

İkibuynuzlu uşaqlığın əlamətləri

İkibuynuzlu uşaqlıq ifadəli klinik əlamətlərlə təzahür etməyə bilər. Bəzən ikibuynuzlu uşaqlıq zamanı alqodismenoreya, uşaqlıq qanaxmaları qeyd olunur. İkibuynuzlu uşaqlığı olan qadınlarda çox zaman özbaşına düşüklər və ya sonsuzluq müşahidə olunur. Lakin hamiləlik və doğuşun uğurla başa çatması halları da istisna olunmur.

İkibuynuzlu uşaqlıqda hamiləlik adətən buynuzların birində, nadir hallarda eyni zamanda hər ikisində inkişaf edir. Hamiləlik zamanı pozulma riski olduğundan qadın həkim nəzarəti altında olmalıdır.  Özbaşına düşüklər əksər hallarda I trimestrdə baş verir, bu da uşaqlıq buynuzunun boşluğunun kiçik və qan təhcizatının zəif olmasının embrionun böyüməsinə mane olması ilə izah olunur.

Bundan əlavə ikibuynuzlu uşaqlıq hallarında çox zaman ciftin yerləşmə anomaliyalarına (cift gəlişi və ya onun normadan aşağıda yerləşməsinə) rast gəlinir, bu hal ciftin vaxtından əvvəl ayrılması və qanaxmalarla nəticələnir. İkibuynuzlu uşaqlıq istmiko-servikal çatışmazlıq, dölün çanaq gəlişi, vaxtından əvvəl doğuş, uşaqlıq əzələləinin yığılma aktivliyinin pozulması, doğuşdan sonra qanaxma hallarının yaranma ehtimalını artırır. Dölün çəp və ya köndələn vəziyyətində Qeysəriyyə kəsiyi göstəriş hesab olunur.

İkibuynuzlu uşaqlığın diaqnostikası

Xəstənin tipik şikayətləri–alqodismenoreya, anomal qanaxmalar, adəti düşüklər, sonsuzluq iki buynuzlu uşaqlıqdan şübhələnməyə əsas verir. Ginekoloji müayinə zamanı uşaqlıq boşluğunun zondlanması aparılır. Bu üsul boşluğun formasını və anatomik ikibuynuzlu strukturun olmasını  müəyyən etməyə imkan verir.

İkibuynuzlu uşaqlıq kiçik çanaq orqanlarının vaginal və abdominal ötürücülərin köməyilə aparılan USM nəticəsində aşkarlanır; diaqnoz ultrasəs histerosalpinqoskopiya, histerosalpinqoqrafiya, MRT, histreoskopiya və laparoskopiya vasitəsilə təsdiqlənir. Histeroqramma və ya tomoqrammada uşaqlıq borularının hər 2 uşaqlıq dəliyi izlənilir; uşaqlığın dibinin daraq şəklində müxtəlif dərəcələrdə uşaqlıq boşluğuna qabarması müşahidə olunur. Patologiya uşaqlıqdaxili arakəsmə ilə differensiasiya edilir.

İkibuynuzlu uşaqlığın müalicəsi

İkibuynuzlu uşaqlıq zamanı cərrahi taktika yalnız adəti düşüklər (dalbadal 2-3 düşük) və ya sonsuzluq hallarında göstəriş sayılır. Əməliyyatın məqsədi vahid uşaqlıq boşluğunun bərpasından ibarətdir. Adətən cərrahi ginekologiyada rudimentar buynuzun ekstirpasiyası və ya boşluğu bölən arakəsmənin xaric edilməsindən (Tompson, Ştrassman əməliyyatlarından ) istifadə olunur.

İkibuynuzlu uşaqlıq zamanı standart müdaxilə Ştrassman əməliyyatı hesab olunur. Bu metod  laparotomiya üsulu ilə uşaqlıq dibinin köndələn kəsilməsi, orta arakəsmənin xaric olunması və uşaqlıq qişalarının tikilməsi ilə xarakterizə olunur. Bundan əlavə, ikibuynuzlu uşaqlığın cərrahi korreksiyası histeroskopiya metodu ilə icra oluna bilir. Uşaqlıq boşluğunun cərrahi yolla bərpasından sonra xəstəyə 6-8 ay müddətinə uşaqlıqdaxili spiral (ÜDS) qoyulur.

İkibuynuzlu uşaqlığın proqnozu

Uşaqlıq boşluğunun hıcmi kifayət qədər olduqda hamiləliyin daşınması ağırlaşmalarsız müşahidə olunur. Uşaqlıq boşluğunun ifadəli dərəcədə ikiləşməsi zamanı özbaşına düşüklər və ya vaxtından qabaq doğuş hallarının yaranma riski artır. İkibuynuzlu uşaqlığı olan qadınların hamiləliyinin aparılması düşüklərin, istmiko-servikal çatışmazlığın, qanaxmaların profilaktikasını tələb edir.

Hestasiyanın son dövrlərində (26-28-ci həftələrdən sonra) hamiləliyin pozulması təhlükəsi olduqda dölün saxlanılması üçün Qeysəriyyə əməliyyatı aparılır. Hamiləliyin normal gedişi zamanı doğuş taktikası müxtəlif amillərə əsasən (dölün vəziyyəti və gəlişi, hamilələrdə yanaşı gedən patologiyalar və s.) seçilir. İkibuynuzlu uşaqlığın cərrahi korreksiyasından sonra hamiləliyin pozulması təhlükəsi 90%-dən 30%-ə enir. Uşaqlıq boşluğunun həcmi kifayət qədər olmadıqda və ya cərrahi müalicədən sonra hamiləliyin pozulması halları təkrarlandıqda, köməkçi reproduktiv texnologiya – surroqat analıq proqramı ilə EKM  vasitəsilə ana olmaq mümkündür. Xəstənin yumurtahüceyrəsinin süni mayalanması ICSI və ya IMSI  texnologiyası ilə (ehtiyac olduqda donor spermasından istifadə etməklə) aparılır,  daha sonra müvafiq embriounun  surroqat ananın uşaqlıq boşluğuna yeridilməsi həyata keçirilir.